Santiago de Compostela cz. II - kim jest Jakub?

         Jakub jest to imię biblijne wywodzące się z języka hebrajskiego (Jakub patriarcha, XVIII w. przed Chrystusem) i oznaczające “niech Bóg strzeże”. W Polsce imię to znane jest od wieku XIII. Z imieniem tym związane są zarówno polskie nazwiska (np. Jakubowski), miejscowości (np. Jakubowice), jak i niektóre przysłowia (np. Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie).

           Wśród Apostołów dwóch nosiło to imię. Dla odróżnienia otrzymali nazwę: Starszy i Młodszy, albo Większy i Mniejszy. Decydował o tym nie ich wiek, ale który z nich pierwszy przystąpił do grona Dwunastu.
          Patron Święty Jakub Większy (Starszy) Apostoł był bratem Św. Jana Apostoła Ewangelisty. Ojcem ich był Zebedeusz. Matką Salome – kuzynka Najświętszej Maryi Panny, zwana niegdyś siostrą Matki Jezusa (wszystkich krewnych Biblia określa słowem “bracia”, lub “siostry”).
     Zebedeusz ze swymi synami Jakubem i Janem mieszkali nad jeziorem Tyberiadzkim (Galilejskim) i trudnili się rybołówstwem, podobnie jak Piotr, Andrzej i Filip. Św. Łukasz pisze wyraźnie, że byli wspólnikami. Zaś matka Synów Zebedeuszowych, Salome, należała do najwierniejszych towarzyszek Jezusa, podczas Jego publicznej działalności; do niewiast, które usługiwały Jezusowi.
           Jakub wybrany na Apostoła (Mt 4,21-22, Łk 5,1-11), widniał zawsze niemal na czele listy. Pan Jezus wyszczególniał Św. Jakuba razem ze Świętymi Piotrem i Janem. Byli oni świadkami m.in. wskrzeszenia córki Jaira, tajemnicy Przemienienia, oraz Jezusowego krwawego konania w Ogrójcu. Jakub był gwałtownego usposobienia i popędliwego charakteru. Dlatego Pan Jezus nazwał go “Synem Gromu”. Po Zmartwychwstaniu i Wniebowstąpieniu został biskupem Jerozolimy. Kiedy Herod I Agryppa chciał się przypodobać Żydom, skierował w Jerozolimie prześladowanie przeciwko wyznawcom Chrystusa. Uwięził Jakuba i Piotra; Jakub został skazany na śmierć – zginął ścięty mieczem (Dz 12,1-2). To Jakub pierwszy z Apostołów poniósł śmierć męczeńską za Chrystusa; to pierwszy męczennik z grona Dwunastu. Historyk Euzebiusz podaje jako głos tradycji, że Św. Jakub ucałował swojego kata, czym go tak wzruszył, że ten się nawrócił i wyznał Chrystusa, ponosząc z nim śmierć męczeńską.
           W średniowieczu powstała legenda, że Św. Jakub, zanim został biskupem Jerozolimy, zaraz po Zesłaniu Ducha Świętego udał się do Hiszpanii i tam głosił Chrystusa. Potem znowu powrócił do Jerozolimy zostając jej pierwszym biskupem i tam w 44 r. poniósł śmierć męczeńską. Kiedy w VII wieku Arabowie zajęli Ziemię Świętą, ciało Św. Jakuba miało być potajemnie wywiezione do Hiszpanii i tam złożone do grobu. Kiedy i tam Maurowie wtargnęli, ciało Świętego ukryto. Po około 150 latach zapomniano o nim. Dopiero w IX wieku, w górnej części obecnego Compostela znajdowała się mała osada drwali, w której pełnił posługę duchową mnich Pelayo, pustelnik żyjący w odosobnieniu w lasach pokrywających okoliczne wzgórza. Pewnej nocy pustelnik zobaczył światła i usłyszał pieśni rozbrzmiewające wśród drzew na zachód od osady. Przestraszony, powiadomił o tym Teomira, biskupa Iria Flavia. Teomir sprawdził teren i nakazał usunąć bogatą roślinność pokrywającą cały obszar. Po oczyszczeniu terenu odkryto cmentarz, a w jego centrum stare znaczące mauzoleum. Ten widok, zapewne wraz z starymi rysunkami oraz innymi znakami, doprowadził obecnych do wniosku, że przed ich oczami znajdował się grobowiec skrywający szczątki Apostoła Jakuba i jego uczniów Atanazego i Teodora. Teodomir bez chwili wahania nakazuje przekazać wieść królowi Alfonsowi II Cnotliwemu (760-842), władcy Asturii i ziem dawnej rzymskiej prowincji Galaecia. Niektóre kroniki wskazują, że wiadomość została również przekazana do cesarza Karola Wielkiego i Papieża. Teodomir przedstawił zapewne poważne i solidne powody. Król wraz z całym dworem przyjeżdżał do tego odległego miejsca, stając się pierwszym pielgrzymem docierających do grobu Apostoła Jakuba Większego, pokonując drogę z Oviedo do Compostela, która od tego czasu zyskała miano „Pierwszego Szlaku”.

           Król Alfons II Cnotliwy rozkazuje zbudować tam kościół nad mauzoleum apostolskim. Ten pierwszy kościół był zapewne niewielki. Biskup Teodomir przenosi swoją siedzibę w okolice grobu Apostoła i tam pod koniec swoich dni zapragnie zostać pochowany.

Konsekwencje obu tych wydarzeń będą bardzo ważne. Z jednej strony rozpocznie się pielgrzymowanie do grobu Jakuba, a z drugiej strony narodzi się mała miejscowość, która z biegiem czasu zmieni się w miasto Santiago de Compostela.

           Wykopaliska archeologiczne przeprowadzone w połowie XX wieku w okolicach mauzoleum apostolskiego, pod nawami Katedry, dostarczyły dowodów tych wydarzeń: przy zewnętrznych murach odnaleziono grobowiec zakryty granitową płytą, oznaczoną krzyżem podobnym do krzyży asturyjskich i z łacińskim napisem: „W tym grobie spoczywa sługa boży Teomir, biskup Irii, który zmarł trzynastego dnia kalend listopadowych 855 ery” (=20 października 847r.)

          Święty Jakub jest głównym patronem Hiszpanii i Portugalii. Dzień 25 lipca jest świętem ku jego czci. Jeżeli ten dzień przypada w niedzielę, wtedy – na mocy tradycji – w Hiszpanii i Portugalii jest obchodzony tzw. “Święty Rok Jakubowy”. W średniowiecznej Hiszpanii i Francji, dla ochrony pielgrzymów, powstał “Zakon Rycerzy Świętego Jakuba”.

Damian Nowicki